Triệu Đôn chào đời vào ngày 30 tháng 9 năm 1147[3][4], tức ngày Ất Sửu tháng 9 ÂL năm thứ 17 Thiệu Hưng thời Tống Cao Tông tại phủ đệ Phổ An, vì khi đó phụ thân của ông còn là Phổ An quận vương. Năm 1150, ông được vua Cao Tông ban tên là Triệu Đôn, phong chức Hữu giám môn Vệ soái phủ phó soái, thứ sử Vinh châu.

Năm 1162, Tống Hiếu Tông lên ngôi[5], phong Triệu Đôn làm tiết độ sứ Trấn Thao, Khai phủ nghi đồng tam tư, tiến tước Cung vương[4]. Năm 1167, huynh trưởng của Triệu Đôn là Trang Văn thái tử Triệu Kì qua đời, đáng lẽ ngôi thái tử phải thuộc về hoàng tử thứ 2 là Khánh vương Triệu Khải, nhưng Hiếu Tông thấy Cung vương Đôn anh vũ giống mình nên có ý lập làm thái tử, nhưng còn chần chừ vì thân phận trưởng ấu[4]. Đến tháng 7 năm 1170, quần thần tấu xin lập thái tử. Vào dịp tết nguyên đán năm sau (1171), nhân việc dâng tôn hiệu cho hai cung, Tả Thừa tướng Ngu Doãn Văn lại xin lập tự. Ngày Quý Sửu tháng 2, lập Cung vương Đôn làm hoàng thái tử, điều Khánh vương làm Ngụy vương ra ở phủ Ninh Quốc[4][6]. Tháng 3 ÂL, thụ sách. Tháng sau, được cử Lâm An doãn. Trong thời gian giữ chức, ông chú tâm vào việc chính trị, quan tâm đến cuộc sống người dân. Hiếu Tông lấy làm bằng lòng lắm.

Năm 1187, thượng hoàng Cao Tông qua đời; Hiếu Tông từ đó sinh ra xao nhãng với chính sự, có ý truyền ngôi. Khi tang lễ vừa xong, Hiếu Tông giao cho thái tử giải quyết công việc, lấy Nội đông môn làm Nghị sự đường. Từ năm 1188, thái tử ra Nghị sự đường làm việc. Đầu năm 1189, nhà vua mệnh Chu Tất Đại, Lưu Chính làm Tả, Hữu thừa tướng[7]. Không lâu sau, Hiếu Tông sai trung thư gửi đến chỗ Chu Tất Đại tờ chiếu nhường ngôi.

Ngày 18 tháng 2 năm 1189, tức ngày Nhâm Tuất tháng 2 ÂL, Hiếu Tông ngự ở điện Tử Thần làm lễ nội thiện, Triệu Đôn nhận ngôi vua. Hiếu Tông chuyển hoàng thái hậu sang cung Từ Phúc, đổi cung ấy là cung Nhân Thọ, lại đổi cung Đức Thọ thành cung Trùng Hoa để mình về ở đấy, vẫn còn mặc đồ tang. Vua mới là Tống Quang Tông, hạ lệnh đại xá, dâng tôn hiệu cho Hiếu Tông là Chí Tôn Thọ hoàng Thánh đế, hoàng hậu Tạ thị là Thọ Thánh hoàng hậu[4].